Đất bạc màu: Nguyên nhân, hậu quả và cách cải tạo hiệu quả cho nông dân

Đất bạc màu: Nguyên nhân, hậu quả và cách cải tạo hiệu quả cho nông dân

Nông Nghiệp Phố

Th 5 30/03/2023

Nội dung bài viết

I. Đất bạc màu là gì?

Bạn có biết đất bạc màu là gì và tại sao nó lại xảy ra không? Đất bạc màu là loại đất đã mất đi những tính chất vốn có của nó, đất thường sẽ có kết cấu kém hoặc không có kết cấu, nghèo chất dinh dưỡng, không thoáng khí. Vì đất không có khả năng giữ nước nên thường bị khô hạn. Đây là một trong những vấn đề nghiêm trọng của nông nghiệp hiện nay, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng, làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm, gây thiệt hại về kinh tế và môi trường cho người nông dân.

Vậy làm thế nào để cải tạo đất bạc màu và phục hồi khả năng sinh sản của đất? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn các biện pháp cải tạo đất bạc màu hiệu quả, như bón vôi, che phủ đất, sử dụng biện pháp hữu cơ, luân canh xen canh, thủy lợi và bổ sung vi sinh vật có lợi. Các biện pháp này sẽ giúp bạn cải thiện cấu trúc và kết cấu của đất, cung cấp chất dinh dưỡng và mùn hữu cơ cho đất, ngăn chặn sự xói mòn và khô hạn của đất. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết các biện pháp này trong các phần tiếp theo của bài viết.

Bài viết gợi ý: Đất trồng nào không tốt cho cây trồng

II. Nguyên nhân chính gây ra tình trạng đất bạc màu

Đất bạc màu là loại đất đã mất đi những tính chất vốn có của nó, đất thường sẽ có kết cấu kém hoặc không có kết cấu, nghèo chất dinh dưỡng, không thoáng khí. Vì đất không có khả năng giữ nước nên thường bị khô hạn. Trong môi trường đất bị bạc màu, các vi sinh vật cũng không thể hoạt động và phát triển. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đất bạc màu, trong đó có một số nguyên nhân phổ biến như:

Trồng độc canh: Việc trồng độc canh một loại cây trồng với mong muốn sẽ thu được lợi nhuận cao. Nhưng về lâu dài, đất sẽ mất kết cấu, cạn kiệt nguồn dinh dưỡng và bị bạc màu. Nguyên nhân này có thể gặp nhiều nhất ở những khu vực trồng các loại cây công nghiệp ví dụ như cao su, cà phê, hồ tiêu… .

Lạm dụng phân bón hóa học: Việc sử dụng quá nhiều phân bón hóa học, lúc này đất bị tồn dư chất hóa học cây trồng chưa hấp thu kịp, lượng chất dư thừa làm cho đất bị acid hóa, dẫn đến tình trạng đất bị chua, đất trồng bị ngộ độc dẫn đến tình trạng cây trồng phát triển còi cọc, năng suất kém .

Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) quá nhiều: Để bảo vệ thành quả của mình, người dân đã sử dụng các loại thuốc BVTV với số lượng, chủng loại ngày càng gia tăng. Thực trạng ô nhiễm môi trường đất nông nghiệp thường xảy ra ở những vùng chuyên canh, khi chuyên canh một loại cây trồng dịch hại rất dễ lây lan với tốc độ nhanh chóng. Việc sử dụng thuốc BVTV không chỉ gây hại cho cây trồng mà còn làm giảm sinh khí hoạt của các vi sinh vật trong đất.

Chặt, đốt rừng làm nương rẫy: Tình trạng chặt phá rừng diễn ra ồ ạt để lấy đất canh tác, dễ thấy ở những vùng sâu vùng xa, dân tộc thiểu số. Trong quá trình canh tác lại không có các biện pháp chống rửa trôi, xói mòn vào mùa mưa, giữ ẩm cho mùa khô hay thậm chí không bón phân hữu cơ cho đất. Điều này dẫn đến tình trạng sau khoảng vài năm canh tác đất trồng bị thiếu dinh dưỡng, tầng canh tác mỏng, thiếu nước tưới, đất không còn khả năng để canh tác nữa thì liền bị bỏ hoang .

Đất nhiễm kim loại nặng do rác thải của con người: Một số loại rác thải từ các khu công nghiệp, khu dân cư chưa được xử lý hoặc xử lý không đảm bảo đã xả thải ra môi trường, làm cho đất trồng cũng bị ảnh hưởng. Theo nghiên cứu, việc đất bị nhiễm kim loại nặng phần lớn là do các kim loại nặng có trong rác thải. Các kim loại nặng như chì, cadimi, thủy ngân… có khả năng tích tụ trong đất và cây trồng, gây ngộ độc cho cây và con người .

Đất bị nhiễm mặn do sử dụng phân bón không đúng cách: Một số loại phân bón có chứa hàm lượng chất nitrat cao, ví dụ như phân cá chưa qua xử lý. Khi sử dụng loại phân bón này sẽ vô tình làm cho đất bị thay đổi tính chất vật lý, phá hủy cấu trúc đất, làm cho đất cứng và bí chặt, không thoát nước. Đồng thời, nitrat sẽ bị giảm thành nitrit và amoniac trong điều kiện thiếu oxy của đất. Nitrit và amoniac sẽ kết hợp với các ion clorua trong nước để tạo thành muối. Muối sẽ làm giảm khả năng hấp thu nước và dinh dưỡng của cây trồng .

Bài viết gợi ý: Đất sét là gì? Những đặc tính và loại cây trồng được trên đất sét

III. Hậu quả tiêu cực của đất bạc màu

Tình trạng đất bạc màu gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho nông nghiệp và môi trường, cụ thể như:

Giảm năng suất và chất lượng cây trồng: Đất bạc màu không cung cấp đủ dinh dưỡng và nước cho cây trồng, làm cho cây phát triển kém, còi cọc, dễ bị sâu bệnh tấn công. Năng suất và chất lượng của cây trồng sẽ giảm sút đáng kể, ảnh hưởng đến thu nhập và sinh kế của người nông dân.

Gây ô nhiễm môi trường: Đất bạc màu có thể chứa các chất hóa học hoặc kim loại nặng do rác thải của con người gây ra. Các chất này có khả năng tích tụ trong đất và cây trồng, gây ngộ độc cho cây và con người. Ngoài ra, đất bạc màu cũng dễ bị xói mòn và rửa trôi khi có mưa lũ, làm mất đi lớp phủ bề mặt của đất, gây sạt lở và ô nhiễm nguồn nước.

Làm thoái hóa hệ sinh thái: Đất bạc màu làm mất đi sự cân bằng của hệ sinh thái trong đất và trên đất. Các loài vi sinh vật có lợi sẽ bị tiêu diệt, tạo điều kiện cho các loài vi sinh vật có hại phát triển. Các loài cây và động vật sống trên đất cũng bị ảnh hưởng do thiếu nguồn thức ăn và nơi trú ẩn. Điều này làm giảm sự đa dạng sinh học và giảm khả năng phục hồi của hệ sinh thái.

IV. Các biện pháp cải tạo đất bạc màu hiệu quả

Sau khi đã hiểu rõ nguyên nhân và hậu quả của đất bạc màu, chúng ta cần áp dụng các biện pháp cải tạo đất bạc màu để khắc phục tình trạng này. Có nhiều cách cải tạo đất bạc màu khác nhau, nhưng chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn 5 cách đơn giản và hiệu quả nhất, đó là:

Bón vôi: Phương pháp bón vôi là một trong những biện pháp cải tạo đất bạc màu hiệu quả. Sử dụng vôi để bón cho đất sẽ giúp bổ sung độ mùn và tiêu diệt được mầm bệnh trong đất . Vôi còn có khả năng tăng độ pH của đất, giảm độ chua và khử các ion kim loại nặng có hại cho cây trồng. Bón vôi có thể dùng cho các loại đất chua, kiềm, nhiễm phèn hoặc mặn. Tùy vào loại đất và cây trồng mà lựa chọn liều lượng và thời điểm bón vôi phù hợp. Thông thường, bón vôi trước khi trồng cây từ 15-30 ngày, liều lượng từ 1-2 tấn/ha.

Che phủ đất: Che phủ đất là cách hiệu quả giúp cải tạo đất bạc màu . Che phủ đất có thể dùng các vật liệu hữu cơ như rơm rạ, lá cây, thân chuối, lục bình… hoặc các loại cây che phủ như cỏ tranh, cỏ voi, khoai lang… Che phủ đất sẽ giúp giữ ẩm cho đất, hạn chế sự xói mòn và bay hơi của nước và chất dinh dưỡng trong đất. Ngoài ra, che phủ đất còn ngăn chặn sự sinh sôi của cỏ dại, tạo điều kiện cho vi sinh vật phân hủy vật liệu hữu cơ thành mùn cho đất. Che phủ đất có thể áp dụng cho các loại cây trồng có khoảng cách hàng rộng hoặc các loại cây trồng lâu năm.

Biện pháp hữu cơ: Biện pháp hữu cơ là biện pháp cải tạo đất bạc màu an toàn và bền vững. Biện pháp hữu cơ bao gồm việc sử dụng các loại phân hữu cơ như phân chuồng, phân xanh, phân compost… để bổ sung dinh dưỡng và mùn cho đất. Phân hữu cơ không chỉ giúp tăng năng suất và chất lượng của cây trồng mà còn góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Phân hữu cơ có thể dùng cho các loại cây trồng khác nhau, tùy vào nhu cầu dinh dưỡng và đặc điểm của đất. Thông thường, phân hữu cơ được bón lót trước khi trồng hoặc bón thúc trong quá trình sinh trưởng của cây. Ngoài ra, biện pháp hữu cơ còn bao gồm việc sử dụng các loại vi sinh vật có lợi như EM (Effective Microorganisms), Trichoderma, Azotobacter… để kích thích quá trình phân hủy vật liệu hữu cơ, tăng khả năng giải phóng dinh dưỡng trong đất, ức chế các mầm bệnh và kích thích sự sinh trưởng của cây. Các loại vi sinh vật có lợi có thể được xịt lên lá hoặc tưới vào gốc cây theo liều lượng và thời điểm khuyến cáo.

Đất bạc màu là một vấn đề nghiêm trọng đối với nông nghiệp và môi trường. Đất bạc màu có nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng phần lớn là do tác động của con người. Đất bạc màu gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho năng suất và chất lượng cây trồng, ô nhiễm môi trường và thoái hóa hệ sinh thái. Để cải tạo đất bạc màu, cần có sự phối hợp giữa các biện pháp thuỷ lợi, làm đất, bón vôi, che phủ đất, biện pháp hữu cơ và bổ sung các vi sinh vật có lợi. Các biện pháp này cần được thực hiện một cách khoa học và liên tục để đạt hiệu quả cao. Ngoài ra, cần có sự ý thức và trách nhiệm của người dân trong việc bảo vệ và sử dụng đất trồng một cách bền vững.

Nông Nghiệp Phố – chuỗi cửa hàng chuyên cung cấp đất trồng cây và hoa kiểng tại nhà với hơn 1000+ sản phẩm.