Xuất xứ nguồn gốc cây cà phê ở Việt Nam

Tìm hiểu cây cà phê – Xuất xứ nguồn gốc cây cà phê ở Việt Nam

Tóm tắt nội dung

Đặc điểm cây cà phê, nguồn gốc xuất xứ cây cà phê tại Việt Nam sẽ là những thông tin mà bà con không thể bỏ qua trước khi đi sâu vào kỹ thuật trồng cà phê. Đặc biệt đối với những bà con mới bắt đầu trồng cà phê, chưa có nhiều kinh nghiệm về loại cây này. Hãy cùng Mua bán cây giống.Net tìm hiểu nhé.

Phân loại thực vật cây cà phê (Nguồn wikipedia)

Cà phê là một chi thực vật thuộc họ thiến thảo (Rubiaceae). Hầu hết là các loại cây lâu năm, có dạng thân bụi cho đến thân gỗ cao hàng chục mét. Kiểu dáng lá có nét giống nhau, tuy nhiên xét về giá trị kinh tế thì chỉ có 2 loài cà phê chứa nhiều cafein trong hạt được khai thác. Đó là cà phê chè (Coffea arabica) chiếm 61% sản lượng cà phê thế giới và cà phê vối (Coffea canephora hay Coffea robusta) chiếm 39% sản lượng. Ngoài ra còn có cà phê mít (Coffea liberica và Coffea excelsa) nhưng do chất lượng hạt, độ thơm ngon kém nên chiếm sản lượng rất ít không đáng kể.

Một số loài cây khác thuộc chi cà phê: Canh-gi-na, cây nhàu, cây ba kích…

Cà phê được dùng làm thức uống từ khi nào?

Không có câu trả lời chính xác cho câu hỏi này, tuy nhiên theo nhiều truyền thuyết kể lại. Cà phê được sử dụng làm thức uống lần đầu tiên ở khu vực Kaffa (thuộc Ethiopia ngày nay) vào khoảng thế kỷ thứ 16. Việc phát hiện ra tác dụng tỉnh táo của thức uống từ hạt cà phê được phát hiện rất tình cờ.

Truyện kể rằng, Một người chăn dê phát hiện thấy đàn dê của mình ăn một loại hạt nhỏ có màu đỏ. Sau đó chúng trở nên phấn khích và chơi đùa đến tận đêm khuya. Tò mò về loại quả này, người chăn dê bèn ăn thử vài quả, và nhận thấy tỉnh táo vô cùng. Ông bèn đem câu chuyện này kể cho một thầy tu trong khu vực và cùng nhau kiểm nghiệm. Sau đó họ quyết định sử dụng loại nước ép từ loại trái cây trên, để uống mỗi khi cần thức đêm để cầu nguyện trong những nghi lễ Hồi giáo. Từ chỗ chỉ tận dụng những hạt hoang dại có sẵn, người ta chuyển dần sang trồng chăm sóc và thu hoạch quả.

Theo thời gian, việc sử dụng nước ép từ trái cà phê dần trở nên rộng rãi và thông dụng, kèm theo đó là sự mở rộng của đế quốc Ottoman cà phê dần du nhập vào Ả rập, các nước Trung Đông, rồi đến tận Châu Âu.

Tính đến thời điểm hiện tại, cà phê được xem là thứ thức uống được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, cách pha chế cũng có nhiều khác biệt giữa các nền văn hóa, khu vực địa lý.

Cà phê xuất hiện ở Việt Nam từ khi nào?

Giai đoạn Pháp thuộc (thế kỷ 19-20) theo chân người Pháp, cà phê được du nhập vào Việt Nam. Do thích nghi về khí hậu và đất đai, từ chỗ thử nghiệm chuyển dần sang trồng đại trà dưới dạng các đồn điền, trang trại. Đồn điền cà phê đầu tiên được thành lập ở Kẻ Sở, Bắc Kỳ năm 1888, sau đó đến vùng Phủ Lý, Ninh Bình. Rồi đến Kon Tum và các tỉnh Tây Nguyên. Tính đến năm 1938 cả nước có hơn 13 ngàn hecta cà phê, sản lượng 1.500 tấn.

Đến năm 2016 Việt Nam trở thành nước đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu cà phê, chỉ sau Brasil. Riêng cà phê vối Việt Nam là nước đứng thứ nhất.

Cà phê được trồng ở Việt Nam chủ yếu ở khu vực Tây Nguyên, nhiều nhất ở Đăk Lăk, Đăk Nông rồi đến Lâm Đồng. Chủ yếu là cà phê vối. Cà phê chè dù giá trị kinh tế cao hơn nhưng lại không phổ biến do ít phù hợp về khí hậu. Chỉ có một diện tích nhỏ ở Lâm Đồng và một vài tỉnh phía Bắc.

Qua thời gian dài canh tác, việc chọn lọc và lai tạo ra các giống cà phê cao sản như xanh lùn TS5 (Lâm Đồng) TR4, TR9, TRS1 (Đăk Lăk), Cà phê dây (Đăk Nông) đã góp phần không nhỏ đến việc nâng cao năng suất và chất lượng cà phê Việt Nam. Các giống vừa kể trên hầu hết đều có năng suất 7-10 tấn/hecta. Kháng bệnh nấm hồng và gỉ sắt cà phê cực tốt.

Danh sách một số nước xuất khẩu cà phê

Đặc điểm thực vật học cây cà phê

• Thân lá rễ cà phê: Thân cà phê thuộc kiểu thân gỗ, nếu để phát triển tự nhiên có thể cao đến 15m. Trong điều kiện trồng làm kinh tế người ta thường hãm ngọn ở chiều cao 2-4 met để tiện chăm sóc, thu hoạch. Lá cà phê hình ô-van (mũi mác) có sự khác biệt nhẹ tùy theo giống, mặt trên thường đậm màu, xanh bóng, mặt dưới nhạt hơn và nhám. Cuống lá ngắn. Tên gọi cà phê chè, cà phê vối, cà phê mít… thường từ hình dạng có nét tương đồng với lá chè xanh, lá vối, lá mít mà ra. Rễ cà phê thuộc dạng rễ cọc ăn sâu 1-2 met dưới mặt đất, rễ nhánh xòe ngang, có nhiều rễ cám để hút chất dinh dưỡng ở tầng mặt.
• Hoa cà phê: Hoa cà phê màu trắng, dạng chùm, có 5 cánh. Nếu để cây mọc hoang dại, cây sẽ ra hoa quanh năm khi gặp trời mưa. Do đó để cây cho trái đồng loạt, người ta thường tiến hành tưới tập trung vào đầu mùa khô, vừa có tác dụng chống hạn, vừa giúp cây ra hoa tập trung tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch. Vào khoảng tháng 1-3 DL, nếu có dịp du lịch Tây Nguyên, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những vườn cà phê bạt ngàn trổ hoa trắng mướt và thơm dịu dàng đặc trưng. Thời gian hoa nở thường vào buổi sáng, mỗi đợt hoa khoảng 3-4 ngày, thời gian thụ phấn trong mỗi đợt ra hoa chỉ vài giờ đồng hồ.
• Quả cà phê: Có hình bầu dục hoặc tròn, có núm bò – kích thước to nhỏ tùy theo giống. Nhìn giống quả anh đào, cuống ngắn nên thường khít lại thành chùm. Thời gian từ lúc ra hoa đến khi thu hoạch từ 8-10 tháng. Khi chín quả chuyển từ màu xanh sang vàng rồi đỏ. Mỗi quả thường có 2 hạt, còn gọi là nhân. Nhân có một mặt phẳng ép sát vào nhân còn lại. Phần hướng ra ngoài có hình cầu. Bên ngoài nhân là một lớp vỏ cứng màu trắng, khi phơi khô sẽ giòn. Tỷ lệ tươi nhân (số kg cà phê tươi tương ứng với số kg cà phê nhân thu được) thường ở mức 3.8kg/1kg – 5kg/1kg.

Tuổi thọ và thời gian thu hoạch

Cà phê sau khi trồng thường cho bói vào năm thứ 3, nếu trồng cà phê ghép có thể thu bói từ năm thứ 2. Giai đoạn từ năm 1 đến năm thứ 3 gọi là giai đoạn kiến thiết cơ bản. Từ năm thứ 4 trở đi gọi là giai đoạn kinh doanh. Năm thứ 8 đến năm thứ 15 là giai đoạn cây sung sức nhất, năng suất đạt đến đỉnh điểm, sau đó giảm dần

Cây cà phê có tuổi thọ lên đến 50 năm. Tuy nhiên người ta chỉ thu hoạch đến 25-30 năm. Vì sau giai đoạn này cây trở nên già cỗi và năng suất cực kém, cần cưa đốn phục hồi hoặc nhổ bỏ trồng mới.

Thời vụ thu hoạch cà phê là vào khoảng tháng 10 đến tháng 12 DL, một số giống chín muộn như cà phê xanh lùn Lâm Đồng, Cà phê dây Đăk Nông có thể thu muộn hơn, vào khoảng tháng 1-2DL. Do đó khi trồng cần để ý đến khâu chọn giống để tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch.

Cà phê sau khi thu hoạch thường được phơi, sấy cho thật khô sau đó xay để tách lấy nhân. Việc bảo quản cà phê nhân thường kéo dài tối đa 6 tháng. Riêng loại được phân loại để làm hạt giống cà phê không được bảo quản quá lâu, tỷ lệ nảy mầm sẽ giảm dần.

Một vài hình ảnh về cây cà phê

Đánh giá cây cà phê

• Giá trị kinh tế
• Khả năng chăm sóc
• Mức độ phù hợp
• Đầu ra sản phẩm